Store spørsmål i store rom

Arendal
Bomuldsfabriken Kunsthall
Skakke folkedrakter – ikke en draktutstilling
Harald Beharie, Christian Blandhoel, Márjá Karlsen, Håvard Kranstad, Rafiki og Lin Wang
Ei vandreutstilling i samarbeid med Nasjonalmuseet
Utstillinga står til 23. mars

Kva er ei folkedrakt i dagens mangfaldige Noreg? 
Til fjern lyd av dansetrinn går eg barnleg spent inn i fyrste etasje i Bomuldsfabriken Kunsthall. Skakke folkedrakter – ikke en draktutstilling, er ei vandreutstilling eg har vitja tidlegare, i ei lita lafta stove på Valdres Folkemuseum, og eg kjenner difor att lyden av dansesko på dansegolv. Utstillinga har sitt opphav i Skeivt kulturår 2022, der seks samtidskunstnarar utforskar identitetsproblematikk og utanforskap, med utgangspunkt i nettopp folkedrakta. Korleis vil kunstverka treffe meg denne gongen, i desse store luftige lokala her i Arendal? 

Installasjonen Bunad Tattoo Shop av Lin Wang har fått heile fyrste sal aleine, og gjennom porselen, tekstil og sjømannstatoveringar, peikar verket mot en skjør sårbarheit og identitet i endring. Bunad Tattoo Shop er denne gongen plassert på eit lavt platå, og eg likar denne lett opphøgde stoltheita det tilfører. Store rom gir fleire moglegheiter, og der kunstverka skreik etter merksemd frå kvar sin tildelte kvadratmeter i Valdres tilbyr Bomuldsfabriken luft og armslag. Og eg frydar meg over å sjå Håvard Kranstad sine vevnadar Koll-Krone presentert hengande frå taket i sin fulle lengde! Å kunne bevege seg mellom Kranstad sine vilt flotte fargepalettar, mellom bjørn og bygdehomo, gjer verket levande. Og kvar vevnad inviterer til ei oppdaging av den vanlegvis skjulte, men like vakre bakside. 

Kan man danse den sosiale folkedansen aleine? 
Eg les «ein person om gongen», trekk føre gardina, og går inn i verket Leik av Harald Beharie. Det er nært, sveitt og klamt. Fargane endrar seg og varmen omsluttar meg. Gamaldans og leikarring, 5 videoskjermar rundt i kring, og Beharie dansar den sosiale dansen aleine. Det er suggererande og intenst. Og eg får assosiasjonar til den demoniske og ekstatiske rammeslåtten frå Setesdal som seiest å inneha ein slik kraft at spelemannen spela seg frå sans og samling, som om han var trollbunden. Og publikum vart så sterkt reve med at dei nærast hamna i transe. Eg må ut. Lyden av Leik kan høyrast gjennom heile utstillinga, og man blir verande i dansen også når man forlet Beharie.

Rosa informasjon og flettestasjon
For ein som føretrekk veggtekstar og fysisk formidlingsmateriale framfor QR-kodar og «nasen i skjermen», så er det rosa utstillingsheftet ein opptur. Her finn man fyldig presentasjon av kunstverk og kunstnarar, krydder i form av ei lærerik «skakk ordbok», samt «behind the scenes» bilete. Kunstnarane foreslår også høvelege lydspor attåt utstillinga, noko som kanskje kunne vore samla i ein eigen speleliste? Ei lita oppfordring til Nasjonalmuseet der altså, det er framleis lenge igjen av turneen. 

Som ein del av utstillinga kan man lære seg å lage hjartefletter og andre fletter i ein eigen flettestasjon, eit fint tilbod til publikum i alle aldre. Men flettestasjonen har fått plass i Cotton Club, og eg undrar meg om denne heller burde vore lokalisert ein annan stad for å stå i sterkare dialog med verket Láigecála av Márjá Karlsen, som viser hennar streben etter å lære seg nettopp ulike flette og veveteknikkar. 

Kva er folkemusikk? 
Subnasjonal folkedrakt / Ny folkemusikk av Christian Blandhoel består av er ein outsider-folkedrakt og ein installasjon med modifiserte folkemusikkinstrument. Målet er ei demokratisering av kunst og tradisjonar ved å gjere den tilgjengeleg for alle, og publikum vert invitert til å skape «ny» folkemusikk. Eg tykkjer ikkje dette fungerer heilt, for instrument og miksarar responderer ikkje som venta. Men, det eg derimot tykkjer fungerer svært godt, er spørsmålet som vert hengande i lufta: Kva er eigentleg folkemusikk? Folkemusikken er jo ikkje statisk, men utviklar seg over tid. Og det vi oppfattar som nasjonalt ved musikken, heng saman med eit stort nettverk av kulturelle idear som eksisterer på utsida av musikken. Til dømes er Fanitullen ikkje i seg sjølv nasjonalistisk, men den passar inn i ei større historisk, estetisk og kulturell forteljing. Og om vi sjølve konstruerer samanhengar mellom musikk og ein større, dynamisk levande kontekst, så vil kanskje Blandhoel sin «nye» folkemusikk også kunne finne sin plass i folkemusikken i framtida?

Bunadsskjorte, Bomuldsfabrik og bilnøkkel 
Når bjørka sprett, skal bunadsskjorta strykast. Det er is på pinne, flagg på stong, samekofte og folkedans atter ein gong. Typisk norsk med dugnad og bunad, ski på beina, ut på tur, aldri sur. Skakke folkedrakter inviterer til folkedialog om nettopp alt dette som er med på å forme vår identitet, men med fanesaka: Det som er felles for nokon, kan stenge andre ute. Ei utstilling alle bør få med seg, og som er aller best i store nok rom! Ikkje i nærleiken av Arendal? Utstillinga vandrar i vinter vidare vestover mot Hordaland Kunstsenter. 

Lyden av Leik følgjer meg ut, og eg leitar fram bilnøkkelen. Eg smiler. På nøkkelen heng eit minne frå den vesle lafta stova i Valdres. Eg hadde heilt gløymt at eg hadde fletta denne, - ei hjarteflette i brunt og blått.