Kva er lyden av ein stad?

Lillestrøm
NITJA senter for samtidskunst / Utstillinga er også ein del av ULTIMA
Particular Universal
Mestre André, Erik Dæhlin, Jiska Huizing, Adriana João, Signe Lidén, Magdalena Manderlova, João Polido, Rita Santos, Knut Olaf Sunde, Eirik Blekesaune & Martin Taxt. 
Kuratert av Bjørnar Habbestad (nyMusikk) og Monica Holmen (Nitja)
Utstillinga står til 06.oktober 

Måkeskrik 
Lyden av måkeskrik i trapperommet tek meg på mikrosekundet tilbake i tid, til ein seglbåt langt nord, og til huset heime med måkereir i pipa. Lydinstallasjonen The Fishing Boat av Mestre André er det fyrste som møter publikum i utstillinga Particular Universal på Nitja. 

Lyd er som kjend ein kraftig sensorisk trigger med evne til å framkalle kjensler, der spesifikke lydar kan knyttast til bestemte hendingar, livsperiodar eller stader. Og nettopp lyden av ein stad dannar utgangspunktet for utstillinga, som er eit samarbeid mellom Nitja, nyMusikk, og den portugisiske organisasjonen OUT.RA. Med ein forskande tilnærming til lyd, lytting, minner, identitet og landskap, presenterer kunstnarane ulike arbeid, som resultat av kunstneropphald i Castro Marim i Portugal og Magerøya i Finnmark. 

Hurtigruta
Over 5000 kilometer skil Magerøya og Castro Marim. Kan desse stadane ha noko til felles? Tittelen, Particular Universal, viser til ein tanke om at noko spesifikt og individuelt, i dette tilfelle lyd, kan reflektere noko større og meir universelt, og som også kan være gjeldande andre stadar. Skvulpande bølger er ein gjenkjenneleg kvalitet som er felles på tvers av mange kystområde, ein lyd som også går igjen i utstillinga.

«Der var den gamle leikeplassen, og der er barnehagen! Alt er så mykje større enn kva eg hugsar det». Eg sit på ein benk, kikkar inn i eit diorama, og lyttar til Eirik Blekesaune og Martin Taxt sitt verk Genius Loci, som med både lyd og språk skildrar deira barndoms heimstad, Honningsvåg. Det er grovmessing, hurtigrute, korps, mimring og eit nostalgisk narrativ. Eit verk som vekkjer sterke personlege assosiative minner om skeive notestativ og lukta av ventilolje.

Lydmiks
Å kuratere ei gruppeutstilling med lydkunst kan vere krevjande, dersom man ønsker å unngå at verka forstyrrar kvarandre. Her er det brukt hovudtelefonar, ei rettferdig og demokratisk løysing, og som i utgangspunktet skulle kunne fungere godt. Men, frå høgtalarar plassert rundt i gallerirommet kan vi høyre ein lydmiks av verka, i eit forsøk på ein nyskapande visningsform der verka skal setjast i spel med kvarandre. Eg skjønar ideen, den er både spanande og modig, men i staden for å tilføre noko til utstillinga, så gjer det stundom at sjølv om eg sit med høyretelefonane på, så er det vanskeleg å skilje ut kva som er kva, og det skapar både forvirring og distraksjon. Dette gjeld rett nok berre i dei mest lydsvake verka, men det å putte på meir lyd til ein allereie lydbasert utstilling er utfordrande, og kanskje unødvendig. Men, når det er sagt, så vil lydmiksen truleg fungere på ein heilt annan måte for publikum som vandrar rundt, og lyttar litt her og litt der. For det er nok ikkje alle som set seg ned for å lytte fokusert til verka i sin fulle lengde.

Apropos full lengde, så vil eg anbefale å finne 46 minuttar ledig tid før utstillinga vert tatt ned 6. oktober, til det som for meg vart eit av høgdepunkta, Memory of Oblivion av Knut Olaf Sunde.

Castro Marim 
Ein klangleg mørk drone, suggererande og svakt pulserande. Feltopptak, langsam film, fuglekvitter og ei lydlaus forteljarstemme i tekst. Eg vert dradd inn i ein deskriptiv, dystopisk, men poetisk, utgreiing av landskapet og historia til Castro Marim,

Knut Olaf Sunde tek historieforteljing til eit nytt nivå i videoessayet Memory of Oblivion, og det er som om han har klart å fange sjølve essensen av ein stad, heilt i frå gamalt av og til i dag. Hunder som bjeffar, og drona har gått over til eit rytmisk skifte mellom to tonar. Framleis klangleg mørkt. Som ein hypnotiserande og endelaus crescendo ligg lyden der parallelt med ei forteljing som kretsar tematisk rundt korleis omgjevnadane påverkar vår veren i verda. Og utan at eg har lagt merke til når det skjedde, så har lyden sakte transformert seg over til ein påtrengande sireneliknande alarm. 

 «Castro Marim became an outpost. Salt production declined.» Sunde har satt seg inn i alt frå politisk historie til gamle topografiske kart. Og til lyden av ein skingrande, nedgåande glissando ser vi eit landskap i bevegelse. Som ein siste klagesong. Eit oppslukande sterkt verk. 

Fuglekvitter
Utstillinga oppmodar oss til å opne øyra.

Og kanskje ein større kjennskap om naturens og nærmiljøets lydlandskap vil gjere at vi tar endå betre vare på stadane våre?

Eg rundar av besøket på Nitja med ei fermate av fuglekvitter, det var ein god exit.